دوره 13، شماره 3 - ( 7-1404 )                   جلد 13 شماره 3 صفحات 0-0 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Hadipour Moradi M, Nari Ghomi M, Rahravi Poodeh S, Ghasemi Sichani M. (2025). The Evolution of the Feminine Nature of the Kitchen Space During the Transition to Modernity in the Traditional Houses of Khorramabad. JRIA. 13(3), doi:10.61882/jria.13.3.5
URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1801-fa.html
هادی پور مرادی مژگان، ناری قمی مسعود، رهروی پوده ساناز، قاسمی سیچانی مریم.(1404). تحول ماهیت زنانه فضای مطبخ در دوران گذار مدرنیته در خانه‌های سنتی خرم‌آباد پژوهش‌هاي معماري اسلامي 13 (3) 10.61882/jria.13.3.5

URL: http://jria.iust.ac.ir/article-1-1801-fa.html

تحول ماهیت زنانه فضای مطبخ در دوران گذار مدرنیته در خانه‌های سنتی خرم‌آباد
مژگان هادی پور مرادی*1 ، مسعود ناری قمی2 ، ساناز رهروی پوده3 ، مریم قاسمی سیچانی3
1- گروه معماری، دانشکده جامعه و رسانه، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران. & مرکز تحقیقات گردشگری، معماری و شهرسازی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
2- گروه آموزشی معماری و شهرسازی، دانشگاه ملی مهارت، تهران، ایران.
3- گروه معماری، دانشکده جامعه و رسانه، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران. و مرکز تحقیقات گردشگری، معماری و شهرسازی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
چکیده:   (361 مشاهده)
با دگرگونی‌های اجتماعی ناشی از «دوران گذار» و «مدرنیزاسیون» در ایران «مطبخ» نیز تحت تأثیر این دگرگونی‌ها قرار گرفت. از مطبخ همواره به‌عنوان فضایی زنانه یاد شده است. در برخی تحلیل­های معاصر فرهنگی در ایران با استناد به نظریه‌های فمینیستی از آشپزخانه و مطبخ و واقع‌شدن آن در انتهای حیاط یا زیرزمین به مردسالاری و خدمتکار بودن زن سنتی تعبیر ‌می‌شد که مدرنیزاسیون رضاشاهی آغازی برای آزادسازی آن در عصر جدید تلقی شده است. خوانش‌های مبتنی بر شیوه زندگی در تحقیقات علوم اجتماعی و به‌ویژه مردم‌نگاری تاریخی، فرصتی برای بازنگری در این پیش‌فرض‌های برخاسته از ادبیات ابتدای دوره مدرن فراهم آورده است. لذا پژوهش حاضر با استفاده از روش مردم‌نگاری تاریخی و با تکیه‌بر منابع اسنادی و تحلیل داده‌ها به روش توصیفی- تحلیلی به تحول ماهیت زنانه فضای مطبخ در دوران گذار مدرنیته در یکی از بسترهای خرد­ه­فرهنگی ایران یعنی خانه‌های سنتی خرم‌آباد می‌پردازد. نتایج نشان می‌دهد تعبیر اجتماعی از مطبخ در خانه‌های تاریخی خرم‌آباد نمی‌تواند به‌منزله پایین بودن شأن زنان در جامعه آن روزگار باشد. وجود فضاهای متنوع پخت‌وپز شامل مطبخ باز، مطبخ نیمه‌باز، تژگاه در اتاق‌ها و محل مخصوص پخت نان در حیاط حریم‌ها و قلمروهای خاص برای زنان به وجود می‌آورد. این فضاهای متنوع فضاهایی خانوادگی- اجتماعی نیز بودند درعین‌حال با توجه به اشتراکی بودن میان زنان خانه و برخی زنان همسایه به‌نوعی از فضای خصوصی به فضایی نیمه‌خصوصی تغییر می‌کردند. تجدد آمرانه و رهاوردهای مدرنیته حاصل از سیاست‌های رضاشاه باوجود برخی اقدامات عمرانی، بهداشتی و آموزشی، موجب سلب حق انتخاب، خدشه‌دار شدن امنیت خانوادگی و اجتماعی و درنتیجه محبوس شدن بسیاری از زنان قوم لر در خانه و دور شدن آنان از فضای اجتماعی گردید. خانه‌های ساخته‌شده در این دوره بخصوص در محله‌های نوساز؛ درون‌گراتر از خانه‌های قاجار، کاهش فضاهای متنوع پخت‌وپز و تجمیع آن‌ها در فضای مطبخ، کاهش گستره مورداستفاده زنان از فضاهای خانه، تغییر حریم‌ها و قلمروهای زنانه، کاهش قلمروهای نیمه‌خصوصی و جمعی و نیز کاهش تعاملات اجتماعی میان زنان همسایه منتج از افزایش ناامنی‌های اجتماعی نوظهور و حضور فرهنگ‌های جدید در شهر و سیاست کشف حجاب از دیگر نتایج مدرنیته و تجدد در این منطقه بود.
واژه‌های کلیدی: تحول ماهیت زنانه فضای مطبخ، دوران گذار مدرنیته، خانه‌های سنتی خرم‌آباد
     
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: اصول راهبردی و راهکارهای عملی در معماری و شهرسازی اسلامی
دریافت: 1403/11/15 | پذیرش: 1404/4/16 | انتشار: 1404/7/4
فهرست منابع
1. آزاد ارمکی، مرضیه. 1392. آپارتمان‌نشینی و آشپزخانه در ایران. مطالعات فرهنگی و ارتباطات. سال نهم. شماره 31، 76- 65.
2. ابراهیمی، سمیه. اسلامی، سید غلامرضا. 1389. معماری و شهرسازی ایران در دوران گذار. هویت شهر. سال چهارم. شماره 6، 15-3.
3. ادموندز، سیسیل جان. دوبد، کلمنت. مینورسکی، ولادیمیر. 1362. سفرنامه درباره لرستان، همراه با رساله لرستان و لرها. ترجمه سکندر امان الهی بهاروند و لیلی بختیار. نشر بابک، تهران.
4. استارک، فریا، 1364، سفری به دیار الموت، لرستان و ایلام، ترجمه: علی‌محمد ساکی. چاپ دوم. تهران. انتشارات علمی.
5. امیراحمدی، احمد، 1373. خاطرات نخستین سپهبد ایران. به کوشش غلامحسین زرگری نژاد. چاپ اول، موسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی. تهران.
6. بابایی، محبوبه. 1398. تغییر نقش اجتماعی و اقتصادی زنان در استان لرستان معاصر. مطالعات کاربردی در علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی. سال دوم. شماره 1. پیاپی 4. 101- 95.
7. بهار، محمدتقی ملک‌الشعرا. 1387. تاریخ مختصر احزاب سیاسی در ایران: انقراض قاجاریه. جلد اول. نشر زوار. تهران.
8. بهنام، جمشید. 1383. ایرانیان و اندیشه تجدد. نشر فرزان روز. چاپ دوم. تهران.
9. دیگار؛ ژان پیر. 1383. پوشاک در ایران‌زمین؛ مقالات دانشنامه ایرانیکا: پوشاک بختیاری‌ها و سایر اقوام لر زبان. ترجمه: پیمان متین. جلد 1. تهران. نشر امیرکبیر.
10. راپاپورت، آموس. 1398. انسان‌شناسی مسکن. ترجمه: خسرو افضلیان. چاپ چهارم. کتابکده کسری. تهران.
11. رایس، کلاراکولیور. 1383. زنان ایرانی و راه و رسم زندگی آنان. ترجمه اسدالله آزاد. کتابدار وابسته به شرکت خدمات اطلاع‌رسانی کتابدار فرزانه. تهران.
12. رئیسی، محمد منان. 1397. معماری و شهرسازی مطابق با سبک زندگی اسلامی. چاپ اول. نشر دانشگاه قم.
13. شهسواری، ثریا. نجار، سعید. 1393. بررسی تأثیر سیاست‌های نوسازی رضاشاه بر ایلات و عشایر لرستان. دو فصلنامه پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران. سال دوم. شماره 3. 52-66.
14. عینی فر، علیرضا. 1382. الگویی برای تحلیل انعطاف‌پذیری در مسکن سنتی ایران. هنرهای زیبا. شماره 13.
15. قاسمی، فرید. 1390. اسناد خرم‌آباد: عریضه‌ها، انتخابات، گوناگون. نشر مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. تهران.
16. کاتوزیان، محمدعلی.1394. اقتصاد سیاسی ایران، از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی. ترجمه: نفیسی و دیگران. چاپ بیستم. نشر مرکز. تهران.
17. کامی شیرازی، سیده مهسا. سلطان‌زاده، حسین. حبیب، فرح. 1397. تأثیر سبک زندگی در سازمان فضایی معماری مسکونی در ایران نمونه موردمطالعه: آشپزخانه حدفاصل سال‌های 1304 تا 1357 ه.ش. پژوهش‌نامه زنان. سال نهم. شماره 2. 70- 33.
18. کرزن، جرج، 1373. ایران و قضیه ایران. جلد 2. ترجمه: غلامعلی وحید مازندرانی. چاپ چهارم. تهران. انتشارات علمی و فرهنگی.
19. کوزو؛ لوئیس، روزنبرگ؛ برنارد. 1385. نظریه‌های بنیادی جامعه‌شناختی. ترجمه: فرهنگ ارشاد. چاپ نی. چاپ سوم. تهران.
20. محمد زاده، سودابه. حسین سلطان‌زاده، دباغ، امیر مسعود.1400. تأثیرات خصوصیات فرهنگی بر چگونگی استقرار مطبخ در خانه‌های قاجاری خرم‌آباد و اردبیل. مطالعات هنر اسلامی. (18) 43. 461- 445.
21. مدنی پور، علی. 1387. فضاهای عمومی و خصوصی شهر. ترجمه: فرشاد نوریان. شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری. تهران.
22. ناری قمی، مسعود، عباس زاده، جواد. مکان مندی ذهنیت فرزندان از نقش پدری در خانه. هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، دوره 21، شماره 1، بهار 1395، 55-66.
23. ناری قمی، مسعود. نقدی بر پژوهش‌های تفسیری تاریخی در خصوص معماری معاصر ایران، نمونۀ موردی: معماری دورۀ پهلوی اول. مطالعات معماری ایران، شماره 7، بهار و تابستان 1394، 110-93.
24. ناری قمی، مسعود. 1393. آشپزخانه مدرن و مفهوم اجتماعی فرهنگی آن در زندگی خانوادگی قشر مذهبی ایران: نمونه موردی شهر قم. جامعه پژوهی فرهنگی. سال پنجم. شماره 3. 171- 145.
25. نبوی، سید عبدالامیر. 1389. جامعه در حال گذار؛ بازبینی یک مفهوم ضرورت تحلیل مفهوم دوران گذار با رویکردی میان‌رشته‌ای. مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی. دوره سوم. شماره 1. 213-193.
26. والی زاده ‌معجزی، محمدرضا. 1380. تاریخ لرستان روزگار قاجار از تأسیس تا کودتای 1299. چاپ اول. نشر حروفیه. تهران.
27. هارلی، جیمز فرانسیس. ایران در جنگ جهانی اول، آرشیو کتابخانه ملی استرالیا. https://www.nla.gov.au/using-library/getting-started/ask-librarian
28. یوسفوند، سامان. انتظاری، علی. مرادی نژاد، زینب. 1397. فهم معنایی زنان از مدرنیزاسیون در جامعه محلی، موردمطالعه: استان لرستان. راهبرد اجتماعی فرهنگی (7)28. 317-285.
29. Aeinifar, Alireza. 2003. A model for analyzing flexibility in traditional Iranian housing. Fine Arts. Vo 13. 64-77. [In Persian]
30. Amirahmadi, Ahmad, 1994. Memories of the First Lieutenant General of Iran. edited by Gholamreza Zargarinejad. Tehran. Research and Cultural Studies Institute. Vo l. [In Persian]
31. Azad Armaki, Marziyeh. 2013. Urbanization and the Kitchen in Iran. Cultural Studies and Communication. 9(31). 63-76. [In Persian]
32. Babaei, Mahbube. 2019. Changing the social and economic role of women in contemporary Lorestan province. applied studies in social sciences and sociology. second year. number 1, pp. 95-101. [In Persian]
33. Bahar, Malek al-Shoaraye Bahar, Mohammad Taghi. 2008. Brief history of political parties, extinction of Qajar. the first volume. Tehran. Zovar Publishing. [In Persian]
34. Beatriz Colomina, Jennifer Bloomer.1997. Sexuality & Space (Princeton Papers on Architecture). Princeton Architectural Press in New York, N.Y.
35. Behnam, Jamshid. 2004. Iranians and the Thought of Modernity. Farzan Rooz Publishing House. Second edition. Tehran. [In Persian]
36. Bem, S. L. 1981. Gender schema Theory: A cognitive account of sex - typing. Psychological review. 88, 354-364. [DOI:10.1037//0033-295X.88.4.354]
37. Blumberg, R.L. 2008. Gender Bias: A Hidden Obstacle on the Road to Gender Equality in Education, UNESCO. Beauvoir, S. (1972). The second sex. London: Pan Books LTD.
38. Curzon, George Nathaniel Curzon. 1994. ‎Persia and the Persian question. Volume 2. translation: Gholam Ali Vahid Mazandarani. 4th edition. Tehran. Scientific and Cultural Publications. [In Persian]‬
39. Cuzo; Lewis, Rosenberg; Bernard. 2006. Fundamental Sociological Theories. Translation: Farhang Ershad. Ney Press. Third edition. Tehran. [In Persian]‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
40. Digard, Jean Pierre. 2004. Clothes in Iran land; from the series of articles in Iranica Encyclopedia: Clothing of the Bakhtiaris and other ethnic groups of the language. translated by: Peyman Matin. Volume 1. Tehran. Amirkabir Publishing. [In Persian]
41. Darke, J.1994. Women and the meaning of home. in Housing Women. Edited by: R. Gilroy and R. Woods. Routledge, London.
42. Douglas, B. Di Rosa, D.2020. Ethnohistory and Historical Ethnography. Chapter in Oxford Bibliography in Anthropology Online, ed. John Jackson. Oxford University Presz. [DOI:10.1093/obo/9780199766567-0240]
43. Ebrahimi, Somayeh and Eslami, S.GH.R. 2010. Iranian Urbanism and Architecture during transmission period. Hoviateshahr. 4(6), 3-14. [In Persian]
44. Edmonds, Cecil John.1845. Lur, Luristan, Notes on Luristan and travles in Luristan and Arabistan‬. Translation: Sekander Amanullahei Baharvand. Laili Bakhtiar. Tehran. Babak Publishing. [In Persian]
45. Franck, Karen A. 1994,"Questioning the American dream: recent housing innovations in the United States", in Housing Women, Edited by: R. Gilroy and R. Woods, Routledge, London.
46. Freeman, J. 2004, The Making of the Modern Kitchen: A Cultural History, Berg, New York.
47. Ghasemi, Fareid. 2017. Khorramabad Documents: Petitions, Elections, Various. first edition. Tehran. published: Islamic Parliament Documents Center. [In Persian]
48. Heynen H. 2005, "Modernity and domesticity: tensions and contradictions", in Negotiating domesticity: spatial productions of gender in modern architecture, edited by: H. Heynen and G. Baydar, Routledge, UK. [DOI:10.4324/9780203479476]
49. Hollows, J. 2008, Domestic Cultures, Open University Press, McGraw-Hill Education, England.
50. Kami Shirazi, Seyyedeh Mahsa, Soltanzadeh, Hossein and Habib, Farah. 2018. The Impact of lifestyle on Spatial Organization of Residential Architecture in Iran (Case study: Kitchen between Years 1304-1357 SH). WOMEN'S STUDIES. 9(2 (24)), 33-70. [In Persian]
51. Katouzian, Mohammad Ali. 2015. The Political Economy of Iran, from Constitutionalism to the End of the Pahlavi Dynasty. Translation: Nafisi and others. 20th edition. Markaz Publishing House. Tehran. [In Persian]
52. Lindsey, L. (2010). The Sociology of Gender: Theoretical Perspectives and Feminist Frameworks, Pearson Prentice Hall.
53. Madanipour, Ali. 2008. Public and Private Spaces of the City. Translation: Farshad Noorian. Urban Planning and Processing Company. Tehran. [In Persian]
54. Mohammadzadeh, Sudabeh, Soltanzadeh, Hossein and Dabbagh, Amir Masoud.1999.The Outcome of Cultural Characteristics on Establishing Kitchens in the Qajar Houses of the Cities of Khorramabad and Ardabil. Islamic Art Studies, 18(44), 445-461. [In Persian] [DOI:10.17077/2168-569X.1294]
55. Massey, D. (1994). Space, Place, and Gender. Edition: NED - New edition. Published by: University of Minnesota Press.
56. Massey, D. (2009). Concepts of space and power in theory and in political practice. Documents d'anàlisi geographical, (55), 15-26. [DOI:10.5565/rev/dag.965]
57. Nabavi, Seyyed Abdul Amir. 2010. Society in Transition, Revisiting a Concept (The Necessity of Analyzing the Concept of Transition Period with an Interdisciplinary Approach). Interdisciplinary Studies in the Humanities, 3(1), 193-213. [In Persian]
58. Nari Qomi, Masoud. Abbaszadeh, Javad, 2016. The Placement of Children's Mentality Regarding the Role of Fathers in the Home. Fine Arts - Architecture and Urban Planning, Volume 21, Issue 1, Spring 2016, pp. 55-66. In Persian[
59. Nari Qomi, Masoud. A critique of historical interpretive research on contemporary Iranian architecture, case study: architecture of the first Pahlavi period", Iranian Architectural Studies, No. 7, Spring-Summer 2015, pp. 93-110. In Persian[
60. Nari Qomi, Masoud. 2014. The modern kitchen and its socio-cultural meaning in the family life of the religious class of Iran: A case study of the city of Qom. Cultural Society Research. Vo 3. 145-171. [In Persian]
61. Oakley, A. 2005. Gender, women and social science. Policy Press.
62. Rapoport, Amos. 2018. Housing Anthropology. translation: Khosro Afzalian. 4th edition. Tehran. Kasari Library Publishing. [In Persian]
63. Raisi, Mohammad Manan. 2018. Architecture and Urban Planning in Accordance with the Islamic Lifestyle. First Edition. Qom University Press. [In Persian]
64. Rice, Clara colliver.2004. Persian women. Translation: Asadollah Azad. first edition. Tehran. Ketabdar Publishing. [In Persian]
65. Shahsavari, Soraya, Najjar, Saeid. 2014. Investigating the impact of the modernization policies of Reza Shah on Brialt and the tribes of Lorestan. two quarterly journals of Iranian Local History Journal. second year. third issue, pp. 52-66. [In Persian]
66. Snodgrass, Mary E. 2004, Encyclopedia of kitchen history, Taylor & Francis Books, Inc. New York. [DOI:10.4324/9780203319178]
67. Spain, Daphne (2008): "The Importance of Urban Gendered Spaces For The Public Realm", in Urbanism and Gender, A Necessary Vision For All, Diputació de Barcelona, pp. 31-39.
68. Stark, Freya.1985. The Valleys of the Assassins and other Persian Travels: A trip to Diyar Alamut, Lorestan and Ilam. Translation: Ali Mohammad Saki. second edition. Tehran. Scientific Publications. [In Persian]
69. Teige, Karel, 2002, The minimum dwelling, [Originally published as Nejmensˇí byt by Václav Petr, Prague, 1932], translated and introduced by Eric Dluhosch, The MIT Press Cambridge, Massachusetts.
70. Valizadeh Moejezi, Mohammad Reza. 2003. the history of Lorestan during the Qajar era from establishment until the 1920. first edition. Tehran. Horufeiyeh publishing house. [In Persian]
71. Yousefvand, Saman, Entezari, Ali, Moradi Nezhad, Zeinab. 2018. Women's semantic understanding of modernization in local society, case study: Lorestan province. Social and Cultural Strategy. 7th year, 28th issue, pp. 285-317. [In Persian]
72. https://www.iichs.ir/ پژوهشکده تاریخ معاصر ایران
73. Hurley, Frank. Iran in the First World War. National Library of Australia Archives: https://www.nla.gov.au/using-library/getting-started/ask-librarian.
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله پژوهش های معماری اسلامی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2025 CC BY-NC 4.0 | Journal of Researches in Islamic Architecture

Designed & Developed by : Yektaweb