نشریه بین المللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید

---

  تجارت الکترونیکی به عنوان یکی از مهمترین جنبه­های نوآوری در انجام فرآیندهای کسب و کار، توسط سازمانها و شرکتهای زیادی در سطح جهان به کار گرفته شده است. سازمانهای کوچک و متوسط به عنوان بخش عمده اقتصادی هر کشوری، نقش اساسی در بهبود و ارتقاء شاخص های اقتصادی دارند و به همین دلیل اتخاذ روشها و ابزارهای نوآورانه و نوین انجام فرآیندها و امور کسب و کار مانند تجارت الکترونیکی نقش مهمی در موفقیت این گونه سازمانها خواهد داشت. در تحقیق حاضر، تلاش بر این است تا با بررسی و تحلیل انواع مدلهای ورود سازمانهای کوچک و متوسط به تجارت الکترونیکی، مولفه­ها و شاخص­های اثر گذار بر ارتقاء عملکرد آنها در اتخاذ تجارت الکترونیکی شناسایی و تعیین شوند. بدین منظور بر اساس انواع تحقیقات قبلی و مطالعه ادبیات مرتبط با موضوع، و همچنین جمع آوری نظرات خبرگان مرتبط با حوزه تحقیق اقدام به شناسایی مدل اولیه ورود سازمانهای کوچک و متوسط به تجارت الکترونیکی شده است. عوامل فنی، عوامل سازمانی و نیز سیستم های بین سارمانی، بعنوان مولفه های تشکیل دهنده مدل پیشنهادی در نظر گرفته شده و شاخص های مرتبط با هر یک از آنها نیز شناسایی و تعیین شده اند. در ادامه با استفاده از پرسشنامه­های طراحی شده برمبنای مدل مذکور نسبت به جمع آوری نظرات خبرگان دانشگاهی و حرفه­ای اقدام شده و انواع شاخص­های مرتبط با هریک از مولفه ها و ارتباطات آنها با متغیرهایی مانند آمادگی الکترونیکی و همچنین متغیرهای عملکردی مورد ارزیابی قرار گرفته است. در نهایت با توجه به اصلاحات ایجاد شده، مدل نهایی و شاخصهای اثر گذار بر عملکرد سازمانهای کوچک و متوسط شناسایی شده­اند. با استفاده از چنین مدلی می توان جایگاه یک سازمان کوچک و متوسط را از نظر شاخصهای عملکردی در ورود به تجارت الکترونیکی تعیین نموده و راهکارها و استراتژی های مناسب جهت بهبود نقاط ضعف عملکردی آنها را ارائه نمود. به منظور ارزیابی عملکرد سازمانهای کوچک و متوسط در اتخاذ تجارت الکترونیکی از شاخص­های کارت امتیازی متوازن در زمینه فناوری اطلاعات استفاده شده است.

 

---

در این مقاله مدل ارزشیابی فناوری اطلاعات(IT)  بمنظور اندازه­گیری ارزش آن در کسب و کار، ارائه گردیده است. این مدل از روش­ها و ابزارهای مختلفی در اندازه­گیری بهره گرفته است که مهمترین آنها: الگوگیری، کارت امتیازی متوازن و روشهای کمی و کیفی هستند. طبقه­بندی سه لایه­ایِ IT  در یک کسب و کار و ارتباط آنها به رویکرد تلفیقی برنامه­ریزی نظام­های اطلاعاتی، زیربنای مدل پیشنهادی را تشکیل    می­دهد. ارتباط این سه لایه با مفاهیم کارآیی و اثربخشی، مدل پیشنهادی را از چارچوبی مفهومی به مدلی کاربردی سوق می­دهد. همچنین در این مقاله اثرات لایه­های مختلف IT بر عملکرد نهایی سازمان از دیدگاه ذینفعان با استفاده داده­های ثانویه بررسی گردیده است. در هر لایه از این چارچوب تعدادی سنجه در  حوزه­های چهارگانه روش کارت امتیازی متوازن استخراج و با نرخ روند، مقادیر مرجع بدست آمده از الگوگیری و سنجه­های متناظر هزینه مقایسه می­گردند. نتایج این مقایسه نشان­دهنده نقائص و انحرافات برنامه­ها و فعالیت­های IT خواهد بود که با روشهای حل مسئله خلاق، ریشه­یابی خواهند گردید. گام آخرِ برنامه اندازه­گیری ارزشِ IT، تدوین و اجرای برنامه­ اصلاحی است. این مطالعه می­کوشد تا با بررسی    ارزش­های مختلفی که IT می­تواند برای سازمان به ارمغان آورد به ارائه چارچوبی بپردازد که قبل و بعد از اجرای پروژه­های IT به تخمین ارزش آتی یا ایجاد شده بپردازد. 

---

وجود نظامهای دقیق، جامع و معتبر مدیریت عملکرد، بعنوان یکی از شاخصه­های توسعه یافتگی سازمانها و جوامع، مرهون و نیازمند فراهم سازی زیر ساختها و الزامات ویژه ای است که خصوصا در سطح دستگاه­های دولتی، ایجاد، حفظ و گسترش آنها محتاج برنامه ریزی، عزم و حمایتی گسترده می­باشد. در این مقاله هدف استفاده از یک رویکرد تلفیقی از تحلیل سلسله مراتبی فازی و کارت امتیازی متوازن برای ارزیابی فضای کسب و کار صنعتی در ایران می باشد. در بخش نخست وضعیت موجود و مطلوب فضای کسب و کار در ایران بررسی و در ادامه نتایج مطالعات موسسه مطالعات اقتصادی براساس مدل کارت امتیازی متوازن در چهارجنبه؛ مالی، مشتری، فرآیندهای داخلی، و رشد و یادگیری دسته بندی و تحلیل می­گردند. شا خص های استخراجی پس از تحلیل وضعیت موجود فضای کسب و کار ایران و چالش های پیش روی این بخش، با تحلیل فرآیند سلسله مراتبی فازی وزن­دار گردیده و متناسب با آنها راهبردهایی برای توانمندسازی بخش خصوصی با نظرخواهی از خبرگان طراحی و 62 راهبرد کلان شناسایی و سپس جهت انتخاب موثرترین راهبردها از روش TOPSIS جهت اولویت بندی استفاده و با نظرخواهی در نهایت 16 راهبردکلان انتخاب گردید. متناسب با راهبردهای فوق راهکارهای اجرایی و عملیاتی با مصاحبه با خبرگان و مطالعات کتابخانه ای استخراج و به علت حجم بالای این راهکارها جهت شناسایی موثرترین راهکارها، خبرگانی از سازمانهای توسعه ای وابسته به وزارت صنایع و معادن انتخاب (در مجموع 30 نفر از هر سازمان 5 نفر) و با طراحی پرسشنامه­هایی مهمترین راهکارها با بیشترین جامعه آماری و قابل اجرا که در مجموع 64 راهکار کلان بوده، انتخاب گردید.

---

امروزه آگاهی از عملکرد در تمامی ابعـاد مـالی و غیـر مالی برای تصمیم گیری مدیران سازمان امری حیاتی محسوب می شود. مدلهای مختلفی برای اندازه گیری عملکرد توسعه داده شده که از جمله آن ها، چارچوب کارت امتیازی متوازن می باشد. در این رویکرد هر سازمان از چهارجنبه مالی، مشتریان، فرآیندهای داخلـی و رشـد و یـادگیری مورد توجه قرار می گیرد. سازمانها با بهره گیری از کارت امتیازی متوازن می توانند اجرای استراتژی را در وجوه مختلف دنبال کرده و بر عملکرد استراتژیک خود مدیریت داشته باشند. در این راستا توصیف دقیق و کامل استراتژی­ها بگونه ای که تمامی اعضای سازمان آنها را درک کرده یک ضرورت است که این امر، با تهیه نقشه استراتژی تحقق خواهد یافت. تحقیقات گوناگونی پیرامون کارت امتیازی متوازن انجام شده، لکن به چگونگی تعیین روابط علی معلولی مابین اهداف و ترسیم نقشه استراتژی توجه جدی نشده است. در این مقاله با استفاده از تکنیک دیماتل به ارائه رویکردی جهت تعیین روابط علی معلولی و ترسیم نقشه استراتژی پرداخته می شود. در ادامه با توجه به نتایج مدل دیماتل، فرایند تحلیل شبکه و همچنین روابط بین معیارها، اهداف مختلف کارت امتیازی متوازن وزن دهی شده و در نهایت نتایج اجرای مدل پیشنهادی در یکی از شرکت های بزرگ ماشین سازی ارائه می گردد

---

موفقیت شرکت­های تولیدی و خدماتی مستلزم "تعریف دقیق چشم انداز و اهداف"، "تدوین صحیح استراتژی­ها"، "تدوین صحیح برنامه­های عملیاتی پروژه­ها و اولویت بندی آنها"، "اجرای درست برنامه­ها" و "ارزیابی درست و عادلانه عملکرد و تحلیل انحرافات" و انجام اصلاحات هوشمندانه در فرآیند پنج گانه فوق می­باشد. امروزه چالش اصلی مدیران ارشد سازمان­ها، تدوین درست استراتژی­ها و پیاده سازی صحیح آن می­باشد. تجربه نشان داده است که بسیاری از استراتژی­های درست تدوین شده، در مرحله عمل با شکست مواجه می­شوند و از دلایل آن عدم انتقال درست استراتژی در سرتاسر سازمان و نیز محدودیت بودجه و زمان و تخصیص ناکارای منابع به انجام پروژه­ها و اقداماتی است که بعضاً از اولویت استراتژیک و اهمیت بالایی در جهت دستیابی به اهداف، برخوردار نیستند، اما قسمت اعظم منابع بهبود را به خود اختصاص می­دهند. این مقاله، چارچوبی مبتنی SWOT¹، BSC² ، QFD³ و EFQM⁴ وStrategy Map را برای حل مشکل فوق، تشریح می­کند. این چارچوب برای فرموله کردن استراتژی و پیاده سازی آن در شرکت پست جمهوری اسلامی ایران بکارگرفته شده است

---

کارایی یکی از مهم‌ترین شاخص‌های ارزیابی عملکرد سازمان ها به خصوص موسسات مالی همچون بانک‌ها است و اساسی‌ترین و نخستین گام در بهبود کارایی، اندازه‌گیری و ارزیابی آن می باشد. در این مقاله، کارایی واحدهای ارزی بانک کشاورزی با استفاده از روش‌های ترکیبی BSC، DEA و AHP در سال 1389 ارزیابی می شود. در این راستا، با مطالعه شاخص‌های استفاده شده برای ارزیابی کارایی بانک‌ها و با کمک خبرگان حوزه ارزی، پنج شاخص تعداد پرسنل، جمع کل ساعات آموزشی کارکنان، میزان سود عملیاتی، تعداد حساب‌های ارزی و متوسط تعداد ارائه خدمات ارزی مهم در روز؛ در چهار منظر روش کارت امتیازی متوازن انتخاب گردید. سپس با به‌کارگیری روش تحلیل پوششی داده ها، کارایی واحدهای اشاره شده مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تحقیق حاکی از آن است که 57.14% از واحدهای ارزی، کارا و بقیه ناکارا هستند. در ادامه، واحدهای ناکارا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و ضمن تبیین علل ناکارایی آنها، پیشنهاد‌هایی برای افزایش کارایی ایشان ارائه گردید. در پایان نیز با استفاده از روش ترکیبی AHP/DEA واحدهای ارزی بانک کشاورزی به‌طور کامل رتبه‌بندی شدند.

---

توزیع پاداش بین واحدهای مختلف یک سازمان باید به‌گونه‌ای باشد که باعث افزایش انگیزه‌ی کارکنان برای عملکرد بهتر شود. در این مقاله روشی جدید براساس تلفیق مدل‌های تحلیل پوششی داده‌ها و کارت امتیازی متوازن جهت توزیع پاداش بین واحدهای مختلف سازمان ارائه می‌شود. از آن‌جاکه در تحلیل پوششی داده‌ها کارایی واحدهای تصمیم‌گیری نسبت به هم (کارایی نسبی) اندازه‌گیری می‌شود؛ از این‌رو روش ارائه شده باعث افزایش انگیزه برای رقابت بین واحدها جهت کسب پاداش بیشتر از طریق دستیابی به عملکرد بهتر و نزدیک شدن به کارائی ایده‌آل مطابق با اهداف اصلی مشخص شده‌ی سازمان در چارچوب کارت امتیازی متوازن شده که این موضوع نهایتاً منجر به افزایش کارائی کل سازمان می‌گردد. به‌عنوان مطالعه موردی، روش ارائه شده در مرکز آزمایشگاه‌های صنعتی شرکت هسا اجرا می‌گردد. نتایج حاصله حاکی از تأثیرات مثبت و قابل توجه روش‌ جدید می-باشد

---

  برای بقاء در دنیای رقابتی امروز، بسیاری از شرکت‌های تولیدی و خدماتی، ناگزیر شده‌اند به رویکردهای جدید مدیریتی رو بیاورند. از جمله این رویکردها، می‌توان به روش‌های جدید ارزیابی عملکرد اشاره کرد که نقش مهمی در بهبود عملکرد یک سازمان دارند. سیستم‌های سنتی ارزیابی عملکرد که بر پایه معیارهای مالی هستند، برای محیط پیچیده کسب‌وکار امروزی مناسب نیستند. به خصوص این که اهمیت دارایی‌های نامشهود سازمان نسبت به دارایی‌های مشهود در کسب مزیت رقابتی، روز به روز افزایش می‌یابد. کارت امتیازی متوازن ( BSC ) یکی از رایج‌ترین سیستم‌های سنجش عملکرد در سالهای اخیر بوده است. اگر چه انتقاداتی به بعضی جنبه‌های این رویکرد وارد شده است. در این مقاله محدودیت‌های استفاده از BSC از دیدگاه سیستمی مورد بحث قرار می‌گیرد و کاربرد پویایی‌های سیستم به عنوان ابزاری جهت افزایش اثربخشی BSC ارائه می‌گردد.

  هدف این مقاله، تمرکز روی توسعه "کارت امتیازی متوازن پویا" و همچنین اثبات این موضوع است که تطابق ساختار کارت امتیازی متوازن سنتی با اصول پویایی‌های سیستم، حمایت و پشتیبانی بهتری برای تصمیم‌های مدیریت استراتژیک فراهم می‌کند. با توجه به ادبیات موضوع، یکی از مهمترین مشکلات کارت امتیازی متوازن، عدم لحاظ تحلیلهای ابعادی زمان بین علت و معلول (تأخیر بین علت و معلول) و اثرات پویای آن است. دلیل استفاده از پویایی‌های سیستم در مدل کارت امتیازی متوازن، عمدتاً امکان بررسی تأخیر زمانی مباحث مرتبط با محیطهای پویا است. در پایان تجربه‌ای از بکارگیری موفقیت‌آمیز مدل توسعه یافته در یکی از شرکت‌های کاشی و سرامیک استان یزد به همراه نتایج حاصل از آن آورده شده است.

---

به موازات فاکتور های مهمی مانند کارایی واحد تصمیم گیرنده، اندازه و تکنولوژی مورد استفاده، عملکرد متوازن واحد تصمیم گیرنده می تواند در بهره وری کل عوامل آن موثر باشد. در مطالعات، اثر عوامل کارایی، اندازه و تکنولوژی بر رشد بهره وری کل عوامل با رویکرد تحلیل پوششی داده ها توسط تجزیه سه قسمتی شاخص مالمکوئیست ارائه شده است. در این مقاله با تعریف عامل چهارم تحت عنوان عامل توازن واحد تصمیم گیرنده که با رویکرد تلفیقی تحلیل پوششی داده ها و کارت امتیازی متوازن صورت می پذیرد شرایط تعریف تعمیم یافته ای از شاخص مالمکوئیست و تجزیه چهار قسمتی آن فراهم می شود که اثر عامل توازن نیز در رشد بهره وری کل عوامل شناسایی می شود. در واقع این عامل میزان همراستایی و همسویی سازمان ها با استراتژی های تعریف شده برای آن ها را با استفاده از مدل های ریاضی اندازه گیری می کند. مدل های تعمیم یافته در این مقاله روی داده های واقعی شعب یک بانک تخصصی اجرا شده و نتایج آن نشان می دهد که رشد بهره وری از عوامل تغییرات عامل توازن و اندازه شعب در طول دوره تحت ارزیابی متاثر شده اند. پیشنهاد می گردد در صورت تاثیر مثبت این تغییرات، تقویت فعالیت ها و در صورت تاثیر منفی، تغییر و اصلاح فعالیت ها در دستور کار شعب قرار گیرد. بعلاوه، ارائه چنین راهکار های بهبود دقیق و علمی به مدیران جهت اتخاذ تصمیم گیری های سازنده تر کمک قابل توجهی خواهد نمود.