نشریه بین المللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید

مسئله چیدمان پویای تسهیلات، شاخه­ای از مسائل چیدمان تسهیلات است که در آن مقدار جریان مواد در دوره­های مختلف زمانی در طول افق برنامه­ریزی، ثابت نبوده و با تغییرات همراه است. غالب مطالعات صورت گرفته در این زمینه، با فرض معلوم و قطعی بودن اطلاعات جریان در     دوره­های مختلف زمانی، همراه بوده­اند. حال آنکه در محیط­های کسب و کار امروزی که پویایی و عدم قطعیت، دو جزء لاینفک آنهاست، این فرض چندان منطقی به نظر نمی­رسد. در این مقاله مسئله چیدمان پویای تسهیلات، در شرایط وجود ابهام در اطلاعات جریان، مورد مطالعه قرار گرفته است. در این راستا، حجم تقاضای محصولات (و به تبع آن حجم جریان مواد) در قالب اعداد فازی، با توابع عضویت متفاوت، تعریف شده­اند. مدل­سازی مسئله در چارچوب برنامه­ریزی فازی و در قالب سه مدل ارزش انتظاری، برنامه­ریزی با قید احتمالی و برنامه­ریزی بر مبنای شانس، انجام شده و برای حل مدل­ها، یک الگوریتم هوشمند ترکیبی ارائه شده است. در پایان با ذکر یک مثال عددی، کارایی الگوریتم در حل مدل­های فازی مسئله چیدمان پویای تسهیلات، مورد بررسی قرار گرفته است.

یکی از تلاشها و دغدغه ­ها در سیاستهای تولید کششی به منظور دستیابی به هدف غائی تولید به هنگام، کاهش میزان سطح موجودی در حالی است که میزان نرخ خروجی و سطح خدمت کاهش نیابد. این مقاله، به ارائه یک مدل ترکیبی جدید می پردازد که در شکل گیری آن از سیاستهای کنترلی کانبان، ذخیره پایه و کانویپ بهره برده شده است، سپس نحوه کارکرد مدل با ارائه یک مثال سه مرحله ای با پارامترهای احتمالی نشان داده شده است. نتایج بدست آمده با استفاده از شبیه سازی مدل و حل مسائل مختلف، حاکی از آن است که سطح موجودی مدل پیشنهادی به میزان قابل قبولی کاهش یافته است. همچنین جهت نشان دادن برتری مدل از تحلیل پوششی داده ها با ارائه یک سری از شاخص های عملکردی بهره گرفته شد.

در این تحقیق مساله زمانبندی n کار مستقل با زمان سررسید متفاوت بر روی 2 ماشین در محیط کارگاه جریانی ترتیبی مورد بررسی قرار می‌گیرد. با توجه به اینکه مساله فوق جزء مسایل NP-hard محسوب می‌گردد، یک الگوریتم انجماد تدریجی برای حل آن ارائه شده است. به منظور ارزیابی جواب‌ها از معیار حداقل جمع وزنی دیرکردها و زودکردهای کارها به عنوان تابع هدف استفاده شده است که این هدف هم‌راستا با اهداف سیستم‌های تولید به موقع محسوب می‌گردد. الگوریتم پیشنهادی در 4 سناریو ارائه می‌شود که این 4 سناریو با درنظر گرفتن دو حالت مختلف برای زنجیره مارکوف و نحوه کاهش دما حاصل شده و در نهایت باتوجه به تحلیل نتایج و کیفیت جوابهای حاصل، بهترین سناریو به عنوان سناریو نهایی معرفی شده است. کارایی الگوریتم پیشنهادی با حل مسائل متنوع در ابعاد مختلف مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و برای مسائل کوچک (تعداد کار کمتر از 25) نتایج بدست آمده از الگوریتم پیشنهادی با جواب بهینه حاصل از مدل ریاضی که با برنامه لینگو اجرا شده مورد مقایسه قرار گرفته است. همچنین عملکرد الگوریتم پیشنهادی در حل مسایل مختلف با مدل استاندارد الگوریتم ژنتیک مقایسه و برتری آن ارائه شده است.

در این مقاله یک مدل ریاضی و یک روش ابتکاری جدید برای حل مسئله مسیریابی وسایل نقلیه چند قرارگاهی و چند محصولی با وسایل نقلیه متفاوت ارائه شده است. مشتریان امکان سفارش کالاهای متفاوت را دارند، قرارگاه­ها نیز باید با وسایل نقلیه­ای که دارای­ ظرفیت، سرعت و هزینه­های مختلفی هستند، به سفارشات مشتریان خود قبل از موعد تحویل پاسخ دهند. به همین منظور مدل ریاضی مسئله مسیریابی چند قرارگاهی توسعه یافته است تا بتواند بازتاب دهنده شرایط مطرح شده باشد. هدف این مدل کاهش مسافت سرویس­دهی ­است، که منجر به کاهش در هزینه­ها و زمان سرویس­دهی می­شود. به دلیل پیچیدگی زیاد این مسئله و زمان­بر یا غیر ممکن بودن حل دقیق مدل توسعه یافته، یک روش ابتکاری پیشنهاد شده است. این روش دارای چهار گام اصلی شامل: گروهبندی مشتریان، مسیریابی و تعیین نوع وسیله نقلیه، زمانبندی و بسته­بندی سفارشات و بهبود است. کارایی این روش با مقایسه جواب­­های بهینه چندین مسئله و یک مطالعه موردی در شرکت کاله یزد مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل، موثر بودن این روش و قابلیت استفاده از آن در صنعت را نشان داد.

  در بسیاری موارد، هدف اصلی در مسئله طراحی چیدمان FMS تعیین محل ایستگاههای کاری به نحوی است که کل هزینه سیستم مینیمم شود. در این مقاله با ارائه روشی 2 مرحله ای به حل مسئله FMS با ایستگاههای غیر یکسان پرداخته شده است. در مرحله اول بین ایستگاه های کاری 4 فاکتور تعریف ، و با ارائه یک برنامه کامپیوتری بر مبنای تحلیل سلسله مراتبی فازی، مقدار فاکتورهای کمی و کیفی بین ایستگاهها، استخراج و میزان جریان کل محاسبه شده است. سپس در مرحله دوم با استفاده از مقادیر جریان بین ایستگاه ها ،بهینه سازی مسئله طراحی چیدمان FMS به وسیله الگوریتم های رقابت استعماری و ژنتیک،انجام گردیده است. به دلیل اینکه سیستم حمل و نقل بیشترین تاثیر را روی طراحی FMS دارد در این مقاله، از وسایل نقلیه خودکار به منظور افزایش کارایی و انعطاف پذیری FMS استفاده شده است. با مقایسه نتایج الگوریتم رقابت استعماری (که برای اولین بار در مسئله طراحی چیدمان به کار گرفته شده است ) و الگوریتم ژنتیک، مشخص گردید دو الگوریتم از نظر قدرت وضعیت یکسانی دارند اما الگوریتم رقابت استعماری با سرعت بیشتری به جواب بهینه می رسد.

این مقاله یک مدل جایابی پوشش پیوسته را در محیط فازی ارائه می دهد. به خاطر عدم قطعیت شعاع پوشش، درجه امکان پوشش به وسیله مفهوم فازی معرفی می شود. از آنجا که عدم قطعیت می تواند موجب ریسک عدم پوشش مشتریان گردد، مساله به صورت یک مدل مدیریت ریسک فرموله می شود. مدل پیشنهادی توسعه مدل های جایابی پوشش گسسته در فضای پیوسته است. تابع هدف شامل هزینه ریسک می باشد. در مدل ارائه شده، یک وسیله در صورتی به یک منطقه تعلق دارد که در فاصله از قبل تعیین شده از مرکز آن منطقه قرار گیرد. مدل پیشنهادی توسط روش آلفا- برش حل می شود. پس از حل مدل با آلفاهای مختلف، مناطقی که بیشترین امکان انتخاب شدن را دارند، برای تعیین تسهیلات جدید برگزیده شده و بهترین مکان تسهیلات بر اساس درجه های امکان به دست آمده، محاسبه می شوند. آنگاه مدل برای به دست آوردن مقادیر ماتریس پوشش و درجه امکان مقادیر پوشش، حل می شود. در پایان، یک مثال عددی به همراه تحلیل حساسیت برای تشریح مدل پیشنهادی ارائه می شود.

جریان محموله یکی از تکنیک‌های برنامه‌ریزی تولید است که به‌طور موثری به سرعت جریان مواد بین ماشین‌ها می‌افزاید و در نتیجه دوره ساخت را کوتاه می‌سازد. جریان محموله شامل تقسیم یک محموله(دسته) تولیدی از کارها به زیرمحموله‌های با اندازه کوچکتر و سپس درنظرگیری روی هم‌افتادگی در حین پردازش آنها است. این تحقیق به مساله زمانبندی تولید کارگاهی انعطاف‌پذیرکه حالت توسعه یافته ای از زمانبندی تولید کارگاهی است با در نظر گرفتن جریان محموله و تابع هدف حداکثر زمان تکمیل می‌پردازد. برای حل مساله یک الگوریتم فراابتکاری بر مبنای ترکیب الگوریتم‌های جستجوی هارمونی و شبیه‌سازی تبرید پیشنهاد شده است. مثال‌های عددی به‌منظور نشان دادن تاثیر جریان محموله روی دوره ساخت آورده شده‌ و همچنین کارایی الگوریتم پیشنهادی ارزیابی شده که کارایی آن را نشان می‌دهد.

در دنیای رقابتی امروز انتخاب تامین‎کنندگان سبز به عنوان یکی از فعالیت‎های استراتژیک سازمان محسوب می‎گردد. چرا که عملکرد زیست محیطی سازمان متاثر از عملکرد زیست محیطی تامین‎کنندگانش می‎باشد. در این مقاله یک رویکرد دو مرحله‌ای استراتژیک، تاکتیکی و عملیاتی به‎طور همزمان به‎منظور ارزیابی و انتخاب تامین‎کنندگان در یک زنجیره تامین سبز ارایه شده است. در مرحله‌ی اول این رویکرد که استراتژیک است تامین‎کنندگان با استفاده از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی ارزیابی می‎گردند و آنهایی که صلاحیت کافی را داشته باشند به‎عنوان تامین‎کنندگان منتخب وارد مرحله‎ی دوم که یک مرحله‌‍‌ی تاکتیکی و عملیاتی است، می‎شوند. در مرحله‎ی دوم یک مدل ریاضی جدید با در نظرگرفتن مساله‎ی مسیریابی سبز با اهداف کمینه‎سازی هزینه‎ها و بیشینه‌سازی ارزش خرید از تامین‎کنندگان سبز توسعه داده ‎می شود. اعتبار مدل با استفاده از داده‎های یک زنجیره توزیع محصولات مصرفی تجهیزات پزشکی تحت شرایط عدم قطعیت سنجیده شد که نتایج حاصل از آن نشان‏دهنده کارایی مدل پیشنهادی می‎باشد.

مساله مکان یابی – مسیریابی دو جزء زنجیره تامین یعنی مکان‌یابی تسهیلات و مسیریابی وسیله نقلیه را به صورت یکپارچه در نظر می گیرد. در این مقاله یک روش ابتکاری ترکیبی دوفازی بر مبنای خوشه بندی برای حل مساله مکان یابی – مسیریابی ارائه شده است. در فاز اول ساخت جواب اولیه و در فاز دوم بهبود جواب اولیه انجام می شود. در فاز اول جواب اولیه بر مبنای خوشه بندی مشتریان ایجاد می گردد. در این روش ابتکاری سه استراتژی خوشه بندی ارائه شده است که هر کدام از این استراتژی ها جواب اولیه متفاوتی ایجاد می کنند. فاز دوم این روش ابتکاری نیز شامل دو مرحله می باشد. مرحله اول بهبود جواب اولیه به صورت هوشمند است در مرحله دوم این فاز جواب های همسایه ایجاد شده به صورت تصادفی تولید می شوند. در چارچوب کلی فاز دوم، برای فرار از بهینه محلی از روش فراابتکاری شبیه سازی تبرید استفاده شده است. در پایان فاز دوم، الگوریتم پیشنهادی به فاز اول برگشته و خوشه بندی مشتریان با تعداد خوشه های جدید انجام می شود. برای ارزیابی کیفیت روش پیشنهادی، دو نمونه مثال 24 تایی و 13 تایی در حوزه مساله مکان یابی – مسیریابی از ادبیات در نظر گرفته شده است که نتایج حاصل ار اجرای روش پیشنهادی با نتایج یک روش فراابتکاری موجود در ادبیات (GRASP) و همچنین حد پایین ارائه شده برای این مثال ها مقایسه گردید. مقایسه نتایج بدست آمده کارا بودن روش پیشنهادی را نشان می دهد.

امروزه جهانی شدن تجارت و پیدایش شرکت‌های جهانی باعث توجه بیشتر به شبکه‌های زنجیره تأمین جهانی شده است. از سوی دیگر با توجه به این که تصمیمات طراحی شبکه از قبیل مکانیابی تسهیلات از آن دسته تصمیماتی است که دارای اثرات بلندمدت، پرهزینه و زمان‌بر می‌باشد، طراحی بهینه شبکه زنجیره تأمین‌ جهانی به منظور کاهش هزینه‌ها و افزایش سودآوری شرکت‌های بین‌المللی از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار می‌باشد.

در این مقاله یک مدل جدید مکان‌یابی و موجودی برای زنجیره تأمین جهانی به منظور حداکثرسازی سود مراکز تولید و توززیع با در نظر گرفتن فسادپذیری مواد اولیه و محصولات ارائه شده است. سپس برای نشان دادن کارایی مدل پیشنهادی، شرکت زرماکارون به عنوان مطالعه­ موردی، مورد بررسی قرار گرفته، مدل بر روی آن اجرا و نتایج و تحلیل حساسیت گزارش شده است.