.

  اقتصاد مقاومتی

  مدتی است که نظريه اقتصاد مقاومتی توسط مقام معظم رهبری مطرح شده است. پرداحتن به اين موضوع به دلايل مختلف امری مهم و ضروری است. از يک طرف دشمنان ملت ايران تلاش دارند تا نسبت به در هم ريختگی اقتصاد ايران اقدام کنند و از ناحيه اقتصاد، ضرباتی را به ملت شريف ايران اسلامی وارد کنند و از طرف ديگر مقاومت در اقتصاد نسخه ای کارساز برای عبور از اين مرحله است. از سويی ديگر موضوع اقتصاد مقاومتی موضوعی بسيار بديع و جديد و بکر است و تجربه منتشر شده مکتوبی در مورد آن وجود ندارد و قاعدتاً بايد جوانب آن بررسی و مورد توجه قرار گيرد. از منظری ديگر برای کشور جمهوری اسلامی ايران که مصمم است اقتصاد تک محصولی و مبتنی بر درآمد نفت را متحول نموده و به سمت عدم وابستگی به نفت حرکت کند، موضوع اقتصاد مقاومتی يک راهکار و نقشه راه سازنده است

  به نظر کارشناسان امر، مهمترين ويژگيهای اقتصاد مقاومتی عبارتند از:

  1. ضرورت تشکيل نهادهای مبارزه با اشرافی گری

  2 ساده‌زيستی، نتراشيدن هزينه و کم خرج بودن مديران

  3 مشارکت مردمی

  4 نهادينه کردن حمايت از توليد ملی و استفاده از همه ظرفيت‌های کشور

  5 عقلانيت اقتصادی

  6 نگاه مولد به درون کشور، خوداتکايی، خودکفايی

  به نظر شما مهمترين پارامترهای اقتصاد مقاومتی چيست؟

  به نظر شما تعريف عملياتی اقتصاد مقاومتی چيست؟

 در اقتصاد مقاومتی برای برداشتن گام‌های بلند در راستای پيشرفت کشور در حين مقاومت، توجه به کيفيت و قيمت و تنوع توليدات داخل، اصلاح مديريت های اجرائی و عملياتی با نگرش رسيدن به خودکفايی و اتخاذ تدابير لازم برای خوداتکايی در برخی زمينه‌ها لازم است. دکتر محمد سليمانی* مدتی است که نظريه اقتصاد مقاومتی توسط مقام معظم رهبری مطرح شده است. پرداحتن به اين موضوع به دلايل مختلف امری مهم و ضروری است. از يک طرف دشمنان ملت ايران تلاش دارند تا نسبت به در هم ريختگی اقتصاد ايران اقدام کنند و از ناحيه اقتصاد، ضرباتی را به ملت شريف ايران اسلامی وارد کنند و از طرف ديگر مقاومت در اقتصاد نسخه ای کارساز برای عبور از اين مرحله است. از سويی ديگر موضوع اقتصاد مقاومتی موضوعی بسيار بديع و جديد و بکر است و تجربه منتشر شده مکتوبی در مورد آن وجود ندارد و قاعدتاً بايد جوانب آن بررسی و مورد توجه قرار گيرد. از منظری ديگر برای کشور جمهوری اسلامی ايران که مصمم است اقتصاد تک محصولی و مبتنی بر درآمد نفت را متحول نموده و به سمت عدم وابستگی به نفت حرکت کند، موضوع اقتصاد مقاومتی يک راهکار و نقشه راه سازنده است. در اين مطلب چند ويژگی و بايدها و نبايدهای اقتصاد مقاومتی را مطرح می‌کنم.

 1. ضرورت تشکيل نهادهای مبارزه با اشرافی گری در هر مرحله ای از تحول اقتصادی فرصت‌هايی فراهم می گردد و دريچه هايی باز می شود که از آن طريق عده ای سود جو و زرنگ و منتظر فرصت می توانند به جمع‌آوری ثروت و ايجاد بستر اشرافی گری و روحيه طاغوتی اهتمام ورزند که چنين وسوسه ها و اقداماتی، در صورت عدم کنترل، می تواند باعث انحراف اساسی در مشی انقلاب اسلامی گردد. از يک طرف بايد مطمئن بود که مسئولان در دوران مقاومت اقتصادی به هيچ وجه ويژه‌خواری را دنبال نمی کنند و فرصت را به ويژه‌خواران نمی دهند و از طرف ديگر بايد نهادهايی به اين امر خطير بپردازند و مانع از روحيه و اقدام در جهت اشرافی گری شوند تا همه مردم احساس کنند مسئولان همراه و همگام با آنها هستند و همه مطمئن باشند نظارت های کارساز و کارآمد مانع از تمرکز ثروت در دست عده ای می گردد. مردم به مسئولان و مديران ارشد کشور بسيار حساس هستند، که البته حساسيت به‌جا و شايسته ای است. بايد ساز و کار و حتی قوانينی فراهم گردد تا ثروت اين افراد بررسی و ارزيابی گردد. همانطوری که قانون اساسی قوه قضائيه را موظف به بررسی ثروت رئيس‌جمهور و وزيران کرده است، که خود خير و برکات زيادی داشته است، بايد چنين امری در مورد مديران ارشد هم انجام شود. به علاوه گرايش به زندگی اشرافی مديران ارشد بايد بررسی و نظارت گردد و مبارزه با اين گرايش جدی شود. تبعيض يکی از مواردی است که بايد در اقتصاد مقاومتی برچيده شود. تبعيض در حوزه اقتصاد باعث می گردد که عده ای از مديران با همکاری فرصت‌طلبان خارج از حکومت بخشی از بيت‌المال را به نفع خود يا بستگان خود مصادره کنند و بر ثروت خود و فاميل خود بيافزايند و آن ثروت موجب گرايش اين افراد و فرزندان و خانواده آنها به اشرافی گری شود.

 2. ساده‌زيستی، نتراشيدن هزينه و کم خرج بودن مديران تجربه بيش از 33 ساله انقلاب نشان می دهد که هرگاه و در هر برنامه ای معيارهای گفتمان امام (ره) و انقلاب مورد توجه و اقدام و عمل مديران قرار گرفته است، موفقيت قطعی و سرشار از برکت الهی نصيب ملت شريف ايران شده است. ساده‌زيستی علاوه بر آنکه بر روحيه همکاری و مقاومت در برابر مشکلات و ناملايمات مردم می افزايد، باعث می گردد تا روحيه صرفه جويی و قناعت نهادينه شود و در نتيجه سبب می‌شود که بهره وری ها بالا رود. مديريت هزينه در کشور و اجزاء آن جزء لاينفک اقتصاد مقاومتی است. در اقتصاد مقاومتی همه مسئولند از هزينه های بی‌مورد و غيرضرور و بدون اولويت پرهيز کنند و در عوض برنامه ريزی و اولويت‌دار کردن برنامه ها و تأمين بودجه، جايگزين هر نوع چانه‌زنی موردی گردد. در اقتصاد مقاومتی بايد روحيه انقلابی و اسلامی بر مديران حاکم گردد طوری که در هر نوع حرکت و اقدام خود، خدا را ناظر و حاضر ببينند و خود را مسئول و پاسخگو در مقابل اقدامات و تصميمات خود ملاحظه کنند. خرج‌تراشی برای دولت و مردم از طرف هر فرد و سازمانی ممنوع است. در اين صورت اقتصاد مقاومتی با بهره‌وری بسيار بالا و انسجامی مثال‌زدنی پيش می‌رود و به موقعيت های جديد خود می رسد. مدير کم‌هزينه الگوی جامعه می گردد و اين الگو سرمشق تک تک افراد و همکاران و هم‌قطاران قرار می گيرد که نتيجه آن بالا رفتن بهره‌وری دستگاه‌های اجرائی است. خصوصاً مديران کم‌خرج باعث محبوبيت مردمی و بالا رفتن اعتماد عمومی می گردد و همه اجزاء کشور را ترغيب به تلاش و فعاليت خلاقانه می نمايد.

3. مشارکت مردمی تحقق اقتصاد مقاومتی صرفاً با مشارکت مردمی امکان پذير است و لاغير. برای بالا بردن مشارکت مردمی بايد از هر نوع فعاليت اقتصادی مردمی استقبال کرد. فضايی بايد بر کشور و جامعه حاکم گردد که همه مردم خودشان را مولد در اقتصاد و شريک در پيشرفت و مقاومت کشور حس کنند و بر آن ببالند. بايد فضايی به وجود آيد که مردم عادی هر فعاليت توليدی را که خود را در آن توانمند می بينند، انجام دهند. مثلاً اگر فردی در حياط منزل يا زمين کنار منزل خود می تواند کاشتی انجام دهد خود را مقيد و مفيد بداند و انجام دهد. اگر فردی می تواند منزل خود را به کارگاهی توليدی تبديل کند و در کنار ساير فعاليت های خود به توليدات ديگری دست بزند، اين کار را با علاقه انجام دهد. اگر خانواده ای در کنار فعاليت عادی خود می تواند با رعايت مسائل مختلف نظير امور بهداشتی نسبت به پرورش مرغ و ماهی و گوسفند و غيره اهتمام ورزد، جانانه و با اشتياق به اين امر و بدون وابستگی به دولت اقدام کند و اقدام خود را در راستای خودکفائی و خوداتکايی کشور بداند و حس کند که اين عمل او مشکلی از مشکلات کشور و ملت را حل می کند. به عبارتی توليد مردمی می گردد و مردم مستقيماً با توليد درگير می شوند. کارگاه های توليد خانگی بر پا می‌شود. مزارع کنار خانه و خانواده سرسبز می شوند. اقتصاد خانواده مقداری استقلال پيدا می کند. وقت اضافی افراد و خانواده ها صرف توليد می گردد. ابتکارات و خلاقيت های فردی و گروهی در توليد و اقتصاد رشد می يابد و فرهنگ عمومی می شود. سرمايه های کوچک و کم حجم در توليد به کار گرفته می شوند. سرزنده بودن و شادابی به سراغ افراد جامعه می آيد و تنبلی و خمودگی از جامعه و خانواده ها رخت بر می‌بندد. واردات به سرعت کاهش می يابد. تنوع محصولات به سرعت افزايش می يابد. ظرفيت های جديدی به ظرفيت های موجود کشور اضافه می شود. سبک زندگی بسياری از مردم سبکی جهادی می گردد. اقتصاد مردمی شکل بهتری می گيرد. و حملات اقتصادی دشمن کم‌اثرتر می گردد.

4. نهادينه کردن حمايت از توليد ملی و استفاده از همه ظرفيت‌های کشور در دوران اقتصاد مقاومتی حمايت از توليد ملی داخلی يک ضرورت جدی است. از يک طرف بايد فعاليتهای توليدی و بازرگانی و حتی نظام پولی و مالی کشور با نيازهای ناشی از اجرای اقتصاد مقاومتی و پيامدهای آن هماهنگ و هم‌خوان گردد و از طرفی بايد اقتصاد کشور را متکی به توانمندی‌ها و ظرفيتهای داخلی نمود. نيروی کار، منابع سرمايه ای، ابتکارات و خلاقيت ها، نگاه ها و نگرش ها و نظاير آن بايد با الزامات اقتصاد مقاومتی هماهنگ گردند. در مسأله توليد بايد نقش و اهميت تأمين مواد اوليه، فناوری، تجهيزات و مسائلی نظير مبادلات اقتصادی و سرمايه ای را مد نظر داشت و برای آنها برنامه ای تبيين کرد و تلاش نمود با بومی‌سازی برخی از آنها کشور را به سمت و سوی توسعه سوق داد. افزايش قابليت ها و ظرفيت ها و توانمندی های داخل کشور و اتکا به آنها می تواند پايه های اقتصاد مقاومتی را مستحکم تر کند. هدايت منابع و سرمايه های کشور به سمت صحيح و درست و هماهنگ با اقتصاد مقاومتی باعث افزايش ظرفيت ها و توانمندی ها می گردد.

 5. عقلانيت اقتصادی در اجرای اقتصاد مقاومتی عقلانيت اقتصادی حکم می کند که مشکلات و نارسائی ها به طور دقيق شناسايی و رديابی گردد و دلايل آنها بررسی و ارزيابی و پيش‌بينی شود. بايد مشکلاتی نظير تورم، نقدينگی، ريخت و پاش های دولتی و غيردولتی را مورد به مورد بررسی کرد و اگر ريشه داخلی دارند به گردن مسائلی نظير تحريم نينداخت. تشخيص صحيح مشکل، حل آن را ساده يا امکان‌پذير می کند. اگر مشکل خوب و درست تشخيص داده شود و علت مرض معلوم گردد، مطمئناً پيچيدن نسخه برای حل آن آسان و عملی می شود. بنابراين ضرورت وجود نهادهای پژوهشی و کارشناسی مستقل در امر اقتصاد مقاومتی اجتناب‌ناپذير است. در اقتصاد مقاومتی حرکات و عمليات نبايد ريشه و مبنای نزاع سياسی و سياست‌زدگی داشته باشد. چون واکنش به حملات اقتصادی خارجی نيازمند سرعت زيادی است، بايد توجه گردد که در حرکت های سريع، اصول و عقلانيت اقتصاد مقاومتی تضعيف نگردد. برای رفع ضعف های اقتصادی بايد به فکر تشخيص و درمان بود. در برابر تحريم نبايد انفعالی عمل کرد، بلکه رديابی و آمادگی برای مقابله با عمليات حمله ای يک ضرورت اقتصاد مقاومتی است. اقتصاد مقاومتی اقتصادی دفاعی است که در مواقع لازم می تواند تهاجمی عمل کند. از جهتی چون اقتصاد مقاومتی موضوع جديد و بکری است، بايد ابعاد مختلف اين نظريه و راه کارها و مبانی آن فرموله و حتی شبيه‌سازی گردد و در حين اجرا بررسی و تحقيق در مورد ابعاد و اثرگذاری آن انجام پذيرد. فضای پرسش و پاسخ در مورد اين موضوع بايد در جامعه فراگيرتر شود و صاحب‌نظران، ميدان طرح سؤال و ارائه پاسخ پيدا کنند. مسئولان ابهامات را طرح و بيان کنند تا جامعه در مورد آنها نظر دهد. نظرسنجی های لازم و به موقع انجام شود. دانشگاه ها و مراکز پژوهشی به صورت خودجوش و حتی مأموريتی به اين امر بپردازند.

6. نگاه مولد به درون، خوداتکايی، خودکفايی يکی از ويژگی‌های اقتصاد مقاومتی تبديل کشور از حالت واردکننده حداکثری به حالت واردکننده حداقلی و تبديل آن به يک کشور صادرکننده محصولات غيرنفتی و غيروابسته و غيرمتکی به نفت است. برای اين منظور جايگزينی توليدات غيرنفتی اجباری است. کشور ايران اسلامی صاحب معادن غنی و متنوع، سرزمين‌های وسيع و مستعد، استعدادهای نيروی انسانی بی‌نظير در دنيا، ظرفيت ها و پتانسيل های بالقوه و آماده برای بالفعل شدن، مکتبی انسان‌ساز و مولد و مشوق و پويا و فعال، مواهب بومی و ملی خدادادی فراوان و کشوری تمدن‌ساز و مؤثر در تمدن‌های بشری است. شناخت اين ظرفيت های بومی و برنامه ريزی و عمليات برای به کارگيری اين ظرفيت ها در اقتصاد مقاومتی بسيار اهميت دارد. در اقتصاد مقاومتی رويکرد کشور و جامعه به سمت ايجاد نهضت استعداديابی و ظرفيت يابی درونی و استفاده از فرصت های موجود ملی است. در اين نهضت جايی برای تنبلی و رکود نيست. در وهله نخست نگاه ها همه به سمت بهره برداری و به کارگيری ظرفيت های درونی است. نگاه و نگرش به اعتلای کشور و مقاوم‌سازی اقتصاد در برابر هجوم های دشمن و يا شرايط اضطراری با رويکرد فعال‌سازی استعدادهای ملی است. نگاه توأم با تلاش و همت مضاعف و جهادگونه با تکيه بر کار و سرمايه ايرانی و حمايت از توليد ملی و کاهش آلودگی های اقتصادی است. نهضت توليد علم و دانش و به تبع آن توليد فناوری و به کارگيری فناوری ها و تجاری‌سازی دانش و استفاده حداکثری از شرکت های دانش‌بنيان و کارگاه های خصوصی کوچک و متوسط و هم‌افزائی علم و ثروت و حرکت به سمت خوداتکائی و تحقق خودکفايی کشور است، که در اقتصاد مقاومتی برجسته تر می شود تا توليد ملی بهينه گردد و کشور به خود متکی و از تک محصولی بودن خارج شود. در اقتصاد مقاومتی برای برداشتن گام‌های بلند در راستای پيشرفت کشور در حين مقاومت، توجه به کيفيت و قيمت و تنوع توليدات داخل، اصلاح مديريت های اجرائی و عملياتی با نگرش رسيدن به خودکفايی و اتخاذ تدابير لازم برای خوداتکايی در برخی زمينه‌ها لازم است. در اين اقتصاد هيچ مسئول و مديری منتظر ابلاغ و فرمان از بالا برای رسيدن به خودکفائی و خوداتکايی نيست. بلکه هر کسی در هر جائی که هست تلاش و مجاهدت دارد تا به سمت خوداتکايی و خودکفايی با نگرش توليد ملی و محلی حرکت کند. در پايان اميدوارم با پرداختن به اين موضوع مهم و کلان زوايای مختلف آن مورد بحث و بررسی بيشتر قرار گيرد و از فرصت به دست آمده نهايت بهره برداری در راستای تعالی و پيشرفت کشور جمهوری اسلامی ايران به عمل آيد.

* عضو هيئت علمی دانشگاه علم و صنعت منبع: http://rajanews.com