برگزاری دفاعیه دکتری مهندس محمدمهدی بشارتی

طی سال‌‌های 1384 تا 1394، کشور ایران شاهد کاهش 41/3 درصدیِ فراوانی فوتی‌‌ها و افزایش 11/1 درصدی فراوانی مصدومان ناشی از حوادث ترافیکی بوده‌‌است. فراوانی فوتی‌‌ها و مصدومان می‌‌تواند تحت تأثیر متغیرهای مختلفی باشد. شناسایی این عوامل، ابزاری ضروری برای بهبود برنامه‌‌ها و سیاست‌های مدیریت ایمنی ترافیک در استان‌‌های کشور است. از سوی دیگر، دانستن این‌‌که کدام‌‌یک از برنامه‌های اجراشده در جهت بهبود ایمنی ترافیکِ استان‌‌ها نتیجه مثبتی داشته، موضوعی مهم برای سرمایه‌گذاری‌‌های آینده در زمینه بهبود ایمنی ترافیک است. این موضوع در گام اول مستلزم ارزیابی روند بهبود ایمنی استان‌‌ها می‌‌باشد. بر این اساس، این مطالعه، دو هدف اصلی را دنبال می‌‌کند: 1) شناسایی عوامل مرتبط با فراوانی فوتی‌‌ها و مصدومان ترافیکی استان‌‌های کشور؛ و 2) ارزیابی روند بهبود ایمنی ترافیک استان‌‌های کشور طی یک دوره زمانی. برای تحقق هدف اول، یک مدل دوجمله‌‌ای بیزین فضایی با اثرات تصادفی برای مدل‌‌سازی همزمانِ فراوانی فوتی‌‌ها و مصدومان استان‌‌های ایران توسعه داده شد؛ تا از این طریق بتوان اثرات مربوط به ناهمگنی پنهان به‌‌دلیل 1) همزمانی میان فراوانی فوتی‌‌ها و مصدومان، 2) ویژگی‌‌های مختص هر استان، و 3) همبستگی فضایی میان استان‌‌های همسایه، در مدل‌‌سازی لحاظ گردد. سپس، روند بهبود ایمنیِ استان‌‌ها طی سال‌‌های 1384 الی 1394 مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور، ابتدا یک مدل پانل توسعه داده شد تا از این طریق بتوان سطح ایمنی موردانتظار برای هر استان در هر سال، برآورد گردد. سپس، «سطح ایمنی مورد انتظار برای هر استان» با «سطح ایمنی مشاهده‌‌شده» مقایسه شده و استان‌‌های با بهترین و ضعیف‌‌ترین روند در زمینه بهبودایمنی شناسایی شدند. نتایج نشان داد که فراوانی موردانتظار برای فوتی‌‌ها رابطه منفی با فراوانی موردانتظار برای مصدومیت‌‌ها (و بالعکس) دارند. همچنین، اثرات مختص استان‌‌ها و نیز اثرات مربوط به همبستگی فضایی نیز معنادار بودند. سوخت مصرف‌‌شده و نیز نسبت گازوئیل مصرف‌‌شده به کل سوخت مصرفی، رابطه مثبتی با فراوانی فوتی‌‌ها و مصدومان دارند. به‌‌علاوه، تعداد نقاط حادثه‌‌خیز اصلاح‌‌شده و نیز تعداد دوربین‌‌های کنترل سرعت نصب‌شده در جاده‌‌ها نیز تاثیر معناداری بر کاهش فوتی‌‌ها و مصدومان ترافیکی دارد. بر این اساس، اصلاح نقاط حادثه‌‌خیز و نیز نصب دوربین‌‌های کنترل سرعت در مکان‌‌های مناسب می‌‌تواند از جمله اقدامات موثر بر بهبود ایمنی استان‌‌ها باشد. در پایان، ارزیابی روند بهبود ایمنی ترافیک طی بازه زمانی 11 ساله حاکی از وجود تفاوت‌‌ فراوان میان در روند بهبود ایمنی ترافیک استان‌‌های کشور طی این بازه زمانی است.