دفاعیه دکتری در دانشکده معماری و شهرسازی 

  آقای صلاح‌الدین مولانایی، دانشجوی دوره دکتری دانشکده معماری و شهرسازی، بیست و هشتم فروردین ماه سال 92، از رساله خود با عنوان « ارتقا نگرش سازه‌ای در روش طراحی معماری بر مبنای روش ARCH-ST (تدریس مبتنی بر تحلیل محتوا، برنامه درسی و ساختار چند رسانه‌ای)» دفاع خواهد نمود.

  چکیده این رساله که راهنمایی آن را مهندس عبدالحمید نقره کار و دکتر فرهنگ مظفر بر عهده دارند به شرح زیر می‌باشد.

  مساله مورد مطالعه در این رساله، مبحث تدریس بعنوان یکی از مهمترین ارکان آموزش می باشد. با توجه به تحولات آموزش در سطح بین المللی، مفاهیم جدیدی در الگوها و روشهای تدریس بوجود آمده و صاحبنظران آموزش معماری در تلاشند از این الگوها و رویکردها در تدریس معماری بهره گیرند. تدریس در معماری، از جمله نقاط مهم و در عین حال آسیب پذیر آموزش معماری بوده و نیازمند توجه ویژه ای از سوی برنامه ریزان آموزشی است. تحقق اهداف آموزشی از طریق کاربرد روشها و فنون تدریس امکان پذیر می باشد.

  بر اساس مطالعات صورت گرفته مشخص می شود نظام آموزش طراحی معماری دارای نواقص فراوانی است. اولین گام در جهت رفع نواقص فعلی آموزش طراحی، بازنگری و اصلاح برنامه آموزشی طراحی می باشد. با توجه به نواقص آموزش سازه در معماری و همچنین تئوریهای مبتنی بر ارتباط سازه و معماری در دروس عملی؛ بازنگری نحوه آموزش سازه همگام با طراحی معماری به عنوان یک فرضیه مهم از راهکارهای تصحیح ساختار آموزش طراحی در نظر گرفته می شود.

  محور تخصصی این رساله، تدریس سازه در درس طراحی معماری ( همگام با طراحی) می باشد.

  از دیدگاه کارشناسان برجسته معماری، آموزش سازه در این رشته نیز با مشکلات و چالشهای متعددی روبروست. در این پژوهش تلاش شده است، ضمن شناسایی نقاط ضعف و نارساییهای آموزش دانشگاهی طراحی معماری و سازه، الگوی آموزشی پبشرفته ای مبتنی بر روش تدریس و برنامه آموزشی اثر بخش در جهت بهبود یادگیری دانشجویان ارائه شود . با توجه به شرایط دروس طراحی معماری این الگو با تاکید بر ایجاد نگرش سازه ای در روش طراحی دانشجویان معماری سازماندهی شده و در نهایت به یک معماری پیشرفته منتج خواهد شد.

  روش پژوهش: در پژوهش حاضر از روش تحلیل محتوا، روش تحقیق پیمایشی و روش آزمایشی با طرح گروههای یکسان و پس آزمون با گروه کنترل استفاده گردید. جامعه این پژوهش شامل کتابهای آموزشی سازه در معماری، دانشجویان کارشناسی رشته معماری با تاکید بر درس طراحی معماری 4، اساتید و اعضا هیات علمی معماری مدرس آموزش طراحی معماری و سازه می باشد. در ابزار اندازه گیری از پرسشنامه های دانش سنج و نگرش سنج در ارتباط با آموزش سازه بهره گرفته شد. جهت انجام آزمایش، چند رسانه ای تهیه شده و روش تدریس استفاده شده در این رساله به اختصار Arch-st نامیده شد. این روش تدریس بر پایه الگوهای تدریس پردازش اطلاعات، پایه ریزی شده و از رویکرد یادگیری استقرایی که متناسب با محتوای دروس طراحی معماری است پیروی می کند. جزئیات آن از طریق روش تدریس حل مساله( Pbl ) تبیین شده است.

  در این روش تدریس از چند رسانه ای استفاده شد که در راستای مطالعات این رساله و با توجه به الگوها و رویکردهای جهانی تدریس ویژه رشته معماری تهیه شده است. چندرسانه ای که جهت تکمیل این روش مورد استفاده واقع شد از چندین بخش تشکیل شده است: الف: بخش آموزش مفاهیم اصلی سازه ای ب- بخش آثار معماران بزرگ بین المللی ج- بخش تحلیل سازه ای آثار برجسته جهانی د- بخش معماری ایرانی.

  در گردآوری داده های تحقیق به چند منبع مختلف استناد شده است:

  الف- اطلاعات پیرامون برنامه درسی و اجزا آن؛

  ب- نتایج رساله های دکتری مرتبط با آموزش سازه به دانشجویان معماری؛

  ج- CD های آموزشی که با ساختار رایانه ای و چند رسانه ای( multimedia ) تدوین شده اند؛

  د- انجام پرسشنامه و نگرش سنجی با اساتید و متخصصین معتبر سازه و معماری؛

  ه- نگرش سنجی پیش آزمون از دانشجویان گروه آزمون و گروه گواه (کنترل) در ارتباط با دانش سازه ای ؛

  و- نگرش سنجی پس آزمون از دانشجویان گروه آزمون و گروه گواه در ارتباط با آموزش سازه در کلاس طراحی معماری 4 به روش تدریس Arch-st و به کمک چند رسانه؛

  ز- انجام ارزیابی پروژه های پایانی دانشجویان هر دو گروه پس از اتمام کلاس طراحی معماری 4؛

  نتایج نشان می دهد:

  1- در تدوین الگوی پیشرفته آموزش طراحی معماری، استفاده از روش تدریس Arch-st و بازنگری و تصحیح همزمان محتوا ، نرم افزارها و رسانه های آموزشی با تاکید بر آموزش سازه ضمن ارتقا سطح درک سازه ای دانشجویان معماری بر بهبود یادگیری و دستیابی دانشجویان به طرحهای کاملتر، موثر می باشد. بر اساس نتایج و تحلیلهای انجام شده، این روش، دانش سازه ای کاربردی دانشجویان را به میزان 96/42 درصد ارتقا داده است.

  2- روش تدریس طراحی معماری Arch-st در پی یک فرآیند مبتنی بر الگوی پردازش اطلاعات به شیوه استقرایی و رویکرد ساختارگرا، با تاکید بر شاخصهای یادگیری به تعالی نگرش سازه ای در طراحی منجر شده و باعث ارتقا سطح طراحی دانشجویان معماری خواهد شد. نتایج و تحلیلهای انجام شده، نشان می دهد این روش، مفاهیم و شاخصهای اصلی در طرحهای دانشجویان را در یک نیمسال تحصیلی ارتقا داده است.

  3- دروس معماری قابلیت تطبیق پذیری با الگوها و رویکردهای جهانی تدریس را داشته و بر مبنای تطبیق پذیری دروس معماری با این الگوها و رویکردها، می توان تدریس در معماری را نظام مند نموده و با در نظر گرفتن ماهیت خاص معماری، متناسب با دروس نظری و عملی آن، می توان به روشهای مناسب تدریس نظیر Arch-st در این رشته دست یافت که در نهایت به بهبود یادگیری منجر خواهد شد.

  واژه‌های کلیدی : آموزش، سازه، طراحی معماری، طرح درس، تدریس، Arch-st