دفاعیه دکتری در دانشکده معماری و شهرسازی

  آقای ساسان حسینی ، دانشجوی دوره دکتری دانشکده معماری و شهرسازی، بیست و هشتم بهمن ماه سال 91، از رساله خود با عنوان « تدوین مدلِ تصمیم سازِ انتخاب گزینه در مرحله شکل‌گیری کانسپت در فرآیند طراحی معماری » دفاع نمود.

  چکیده این رساله که راهنمایی آن را دکتر سید عبدالهادی دانشپور و مشاوره آن را دکتر احمد ماکویی بر عهده داشتند به شرح زیر می‌باشد.

  امروزه در طراحی، پیچیدگی‌ها، عدم قطعیت‌ها و عوامل متعددی مشاهده می شود که بر نحوه‌ی شکل‌گیری آن تأثیرگذارند. سرعت رشد و دگرگونی مسائل، حجم انبوه عوامل تأثیرگذار بر طراحی در حوزه‌های مختلف معماری و همچنین عدم مدیریت اطلاعات، منجر به نا‌هنجاری هایی در معماری، که همان محصول به جا مانده از یک تفکر فردی یا گروهی می باشد، خواهد شد. معمار، در تجزیه و تحلیل مسائل معماری، به طور همزمان با حجم انبوهی از عوامل ثابت و متغیر روبرو می شود. بدیهی است عدم توجه کافی و همزمان به این متغیرها می تواند نتایج متصور از تصمیم‌های اتخاذ شده را با شکست مواجه کرده و خسارات سنگینی را بر جای گذارد. برای وضوح این نکته همین بس که مغز انسان، هم زمان بر روی بیش از هفت موضوع نمی‌تواند متمرکز باشد و او را دچار سردرگمی می کند . برخی اوقات این سردرگمی عیان است و گاه نیز بعد از تکمیل طرح و یا حتی ساخت طرح، علائم خود را نشان می دهد.

  این پژوهش با تمرکز بر فرآیند طراحی سامانمند (سیستماتیک)، سعی بر آن دارد تا با بررسی نظریه تصمیم و عقلانیت در تصمیم گیری ، بخشی از این پیچیدگی ها را در مرحله شکل گیری کانسپت به کمک مدلی علمی به منظور انتخاب گزینه برتر، تسهیل نماید. به همین منظور می کوشد تا یکپارچگی، اتحاد و وضوح فرآیند انتخاب ‌را‌ با‌ کمک سیستم های تصمیم یار (کمک تصمیم گیرنده) که همان مدل علمی ذکر شده است، بالا ببرد.

  سیستم های تصمیم یار مغز و تفکر را به نحوی سیستماتیک، هماهنگ کرده به تفکر آدمی نظم می‌دهد. با این حال جایگزین فرد تصمیم گیرنده نخواهد بود. مدل‌کمک تصمیم گیرنده ابزاری است بدون تعصب، در دست تصمیم گیرنده که موظف است آنچه در ذهن وی می گذرد را سازمان دهی کرده و تبدیل به خروجی نماید.

  در این پژوهش معیارهای موثر بر انتخاب گزینه های حاصل از کانسپت استخراج شد، مدل یابی روابط معیارها، ارزش گذاری و تعیین وزن معیارها و متغیرهای موثر صورت گرفت. همچنین، مدل کمک تصمیم ساز در انتخاب گزینه مناسب طراحی گردید. گستره این پژوهش شامل معماران جریان ساز معاصر ایران در دهه اخیر می شود. این پژوهش به لحاظ روش تحقیق در حوزه روش های تحقیق همبستگی قرار دارد. پس از انتخاب جامعه آماری و تعیین حجم نمونه، جمع آوری داده ها با مصاحبه و پرسشنامه انجام پذیرفت. با استفاده از روش تحلیل عاملی، پس از تجزیه و تحلیل داده ها ، عوامل موثر در تحقیق استخراج شده و مدل یابی روابط میان معیارها و متغیرهای یافته شده به کمک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی بهبود یافته انجام پذیرفت.

  نتایج این تحقیق در نهایت، به یک مدل کمک تصمیم ساز انتخاب گزینه در مرحله شکل گیری کانسپت، می انجامد. در این پژوهش از آنجا که جهت ارزیابی مدل، نیاز به تعریف مجموعه ای از معیارها به صورت پیش فرض بوده است، پس از استخراج و تدوین معیار ها ، مدل دستیابی به میزان روابط معیارها با اثبات فرضیه همبستگی، شکل گرفت. پس از آن مدل نهایی کمک تصمیم گیرنده طراحی شد ؛ با توجه به ماهیت محاسباتی این مدل، به منظور صرف نظر کردن از محاسبات ریاضی توسط طراح و همچنین تسریع در پردازش اطلاعات، یک نرم افزار طراحی گردید. در این مدل از تحلیل سلسله مراتبی بهبود یافته جهت وزن دهی به معیارها در موضوعات طراحی مختلف، همچنین تکنیک های تصمیم گیری " پروموته I " و " ویکور " جهت تخصیص تابع ارجحیت و رتبه بندی استفاده گردید. در ادامه تحقیق این مدل مورد اعتبار سنجی درونی و بیرونی قرار گرفت و درستی آن اثبات گردید. لذا پیشنهاد می گردد در جریان ارزیابی و انتخاب گزینه در کنار دانش تخصصی طراح و ارزیابی طرح توسط همکاران و متخصصان، از این مدل علمی کمک تصمیم گیرنده نیز استفاده شود.

  واژگان کلیدی و اصطلاحات تخصصی پژوهش

  فرآیند تصمیم سازی ، عقلانیت کلاسیک، عقلانیت محدود، کانسپت، ارزیابی و انتخاب گزینه